यतिखेर दशैंका लागि धेरैले गाउँ टेकिसके । कतिचाहिँ कलंकी, कोटेश्वर वा बल्खु नाकातिर पुटुक्क कसिलो पुन्टे झोला लिएर घर जाने सवारी कुरिरहेका छन् । कोही हतारिएर विमानस्थलतिर कुदिरहेका छन् । तिनका झोलामा 'काठमाण्डुको कोशेली' छ, एकथान मोबाइल, एकसरो लुगा, केही मरमसला । काठमाडौं यसरी छरिएर ७५ जिल्लाका ३ हजार ९ सय गाविसका प्रायः सबै टोल, नगर र बस्तीमा पुगेको छ । प्रत्येक गाविस/टोलको एउटा मान्छे काठमाडौं छ । प्रत्येक दशैंमा गाउँका नदी, बगर, आली र पाखापखेरामा काठमाडौंको धूवाँ-धूलो टक्टकिन्छ ।
काठमाडौंले व्यक्तिलाई 'मान्छे' बन्न, छुट्टै पहिचान बनाउन र अवसरको खोजी गर्न सघाउँछ भन्ने अपेक्षा धेरैको छ । पछिल्लो केही वर्षदेखि संघीयताको चर्चामा रमाइरहेको काठमाडौंमा सामान्य मजदुरी गर्नेदेखि देशको नीति बनाउनेसम्म छन् । उनीहरू सिंहदरबार वा कुनै तारेहोटलमा बस्छन् र गाउँ विकासको योजना बुन्छन् । काठमाडौंसित देशका झन्डै ३ करोड नागरिकको भविष्य कस्तो बनाउने भन्ने शक्ति छ । तिनलाई कता डोर्याउने वर्षौंदेखि त्यसको लगाम आफ्नो हातमा समातेर बसेको छ, काठमाडौं । कान्तिपुरबाट
 |
१ घण्टा १४ मिनेटको यो सीडीमा नीलिमा र गाढा अँध्यारो का एक दर्जन कथामध्ये पाँच वटा सुन्न पाइन्छ। कथा मनपराउने तर पढ्न नभ्याउनेहरूले अब सीडी प्लेयर, आइपोड, पेन ड्राइभ, एमपी थ्री, डेस्कटप वा ल्यापटपबाट साहित्यको स्वाद लिन सक्नेछन्। लामो यात्राका वेला यो अझ् स्वादिलो हुनेछ। अनमोलमणिले रु.१२५ को यो सीडी दृष्टिविहीनहरूलाई निःशुल्क वितरण गरेको बताए। सीडीमा पार्श्व सङ्गीतसहित कथा वाचन अच्युत घिमिरेले गरेका छन्।
you can read this article on Himal Khabar Patrika or you can click
http://www.ghatanarabichar.com/?p=472
दीपकमणि दाजुभाइ
सिर्जना र पाठकबीचको दूरी साँघुरिएको छ । साहित्यका लागि घुँडा टेकेर र चस्माको फ्रेम मिलाएर किताब पढ्नुपर्ने दिन गए अब । साहित्य पढ्नलाई किताबको मात्रै भर पर्नुपर्ने स्थिति रहेन अब । प्रविधिको विकासले पाठक र लेखकबीचको दूरीलाई मात्र घटाएन, सिर्जनालाई नयाँ-नयाँ स्वरूप र सन्दर्भहरूमा पनि लिएर आएको छ ।
पुस्तक पढ्नकै लागि तपाईंले अब छुट्टै समय निकालिरहनुपर्दैन । फुर्सदी भएर ओछ्यान वा टेबुल नै खोजिरहनुपर्दैन । प्रविधिले विकास गरेका विद्युतीय सामग्री आइपोड, पेनड्राइभ, एमपी थ्री, सीडी प्लेयर, घरको डेस्कटप वा ल्यापटप भए तपाईं कथा सुनेर पनि आनन्द लिन सक्नुहुनेछ ।
प्रविधिसँग डराउनेहरूको एउटा ठूलो समूह नभएको पनि होइन । उनीहरू भन्छन्- प्रविधिले साहित्यको पाठक घटाएको छ । यो समूह प्रविधिलाई शत्रुगत व्यवहार गर्छन् । तर, यही एउटा यस्तो समूह पनि छ, जो प्रविधिसँग अपडेट छन् । प्रविधिलाई आत्मसात् गर्न सक्छन् । उनीहरू प्रविधिका विभिन्न स्वरूपमा आफूलाई र आफ्ना रचनाहरूलाई ढाल्दै लैजान्छन् र प्रविधिको विकाससँग खुसी र सन्तुष्ट छन् ।
यस्तै प्रविधिको विकाससँग सन्तुष्ट कथाकार हो अनमोलमणि । उसले प्रविधि र साहित्यलाई सहज रूपमा एकसाथ पाठक, श्रोतासामु नयाँ स्वादमा लिएर आएको छ । त्यो स्वाद दिन कथाकार अनमोलमणिको कथासङ्ग्रह नीलिमा र गाढा अँध्यारो अब सुन्ने पुस्तकको स्वरूपमा आएको छ । एक दर्जन कथा समेटिएको पुस्तकका पाँचवटा कथा सुन्ने स्वरूपमा समावेश छन् । पुस्तकमा समेटिएका कथा सुन्न एक घन्टा १४ मिनेट लाग्छ ।
त्यसो त अनमोलमणिको गत वर्ष प्रकाशित कथासङ्ग्रहले नेपाली साहित्यमा राम्रै चर्चा पायो । फरक स्वादका यी कथाहरूले नयाँ पाठकहरूका मन र मस्तिष्कमा छुट्टै स्थान पनि बनायो । कहाँसम्म भने धेरै रेडियो र एफएमहरूले अनमोलमणिका अधिकांश कथाहरू वाचन गरेर चर्चा बटुल्यो । नीलिमा र गाढा अँध्यारो- मान्छेका भिन्न चरित्र र स्वभावका कथाहरूको सङ्ग्रह हो । यस कथामा मानिसका संवेदनाहरूभन्दा पनि बढ्ता मानिसका चरित्रहरूले पाठकलाई तान्छ । पाठकले अनमोलका कथाहरूमा साइवर संस्कृतिलाई पढ्न र सुन्न सक्छन् । त्यति मात्र कहाँ हो र – अनमोलमणिका कथामा भेटिने लयात्मकताले जो कसैलाई पनि आफ्नो वशमा राख्न सफल हुन्छ ।
परम्परागत कथाको शैलीमा ब्रेक दिन केही हदसम्म सफल भएका छन्- अनमोलमणिका कथाहरू । अनमोलमणि यो समयको कथाकार हो । ऊ समयसँग हिँड्दैन मात्र बेलाबेलामा समयलाई आफूअनुकूल हिँडाउँछ पनि ।
अनमोलमणिको सुन्ने किताबले परिवार, साथीभाइसित बस्दा, बिदा मनाउँदा, भान्साको काम गर्दा, कतै एकान्त बस्दा वा एक्लो हुँदा पुस्तक सुन्न सकिने अवसर दिएको छ । विदेशमा यस किसिमको प्रचलन आइसकेको छ । अब अनमोलले नेपालमा पनि यसको सुरुवात गरेको छ ।
प्रविधिको विकासले मान्छेको संवेदनामा गरेको प्रहार सुन्ने किताबमा समेटिएर आएको छ । युद्ध र त्यसले निम्त्याएको विपत्ति र मानिसको जीवन दर्शन कथामा भेटिन्छ । यी कथा आममानिसको जीवन गोरेटोको एउटा पाटो हुन सक्छ । र, ठाउँठाउँमा कथाको पात्र पाठक स्वयम् बन्दै जान्छ । पाठकलाई पत्तोस्ाम्म पनि हुँदैन ।
सुन्ने किताबको परिकल्पना तथा कथावाचन अच्युत घिमिरेले गरेको हो । अच्युत कथा वाचकको रूपमा आफ्नो परिचय स्थापित गरेको छ । रेडियोको तरङ्गमा पटक-पटक सुनिने उसको आवाज र त्यस आवाजमा उनिएर आउने साहित्यिक रचनाहरूले आममानिसमा गहिरो छाप छोडेको छ । नपत्याउँदो किसिमले अच्युतले नेपाली रेडियोमा आफ्नो छुट्टै पहिचानको खोजी गरिसकेको छ । उसको आवाज र साहित्यिक रचनाको छनोट दुवै अब्ब्ाल छन् । अच्युत आफैंमा साहित्यिक व्यक्ति हो । उससँग सिर्जना चिन्ने र सिर्जना गर्ने दुवै सामर्थ्य छ । अनमोलमणिको सुन्ने किताबमा अच्युतको यी दुवै गुण समावेश भएको छ ।
यो सुन्ने किताबबाट सबैले लाभ लिन सक्छन् । अझ दृष्टि गुमाएकाहरूलाई त विशेष महत्त्व हुन्ोछ यो किताबको । किनभने यसबाट सजिलै साहित्य सुन्न सकिन्छ । कहाँसम्म भने अनमोलमणिले दृष्टि गुमाएकाहरूलाई यो सुन्ने किताब निःशुल्क वितरण गरिने जानकारी पनि दिएको छ । ‘दृष्टिविहीनहरूले उपत्यकाका पुस्तक पसलहरूमा यो निःशुल्क पाउने छन् । हामीले निःशुल्क वितरणको व्यवस्था मिलाएका छौँ,’ अनमोलमणिले भन्यो ।
उपत्यका र देशका अन्य जिल्लाका प्रमुख पुस्तक पसलमा सुन्ने किताब पाइनेछ । यसको मूल्य १ सय २५ रुपैयाँ छ । यसलाई पुस्तक प्रकाशक ओरियन्टल पब्लिकेसन्स र अर्को प्रकाशन गृह सांग्रिलाले वितरण गरेका छन् ।
यसअघि, नेपाली साहित्यमा बीपीको जेल जर्नल, डायमनशमशेर राणाको उपन्यास सेतो बाघ र कर्ण शाक्यको विचार पुस्तक सोच सुन्ने स्वरूपमा आएका छन् । सुन्ने पुस्तकका रूपमा आएको कथासङ्ग्रह यो नै पहिलो भएको प्रकाशकको दाबी छ ।
अक्सर प्रयोग गर्न चाहने अनमोलमणिको जीवनमा पटक-पटक नियति स्वयम्ले विभिन्न प्रयोगहरू गरेको छ । जीवनमाथिका यिनै प्रयोगहरूले अनमोलमणिलाई पनि प्रयोगमाथि मोह बढेको हुनुपर्छ । हामीलाई लाग्छ, जीवनलाई केस्रा-केस्रा केलाउने अवसर पटक-पटक भेटेको छ अनमोलले । यी र यस्तै अवसरहरूले उसलाई उज्यालोको नजिक पुर्याएको छ । यतिबेलाको अनमोलको अनुहारमा देखिने उज्यालोको पछाडि जीवनले उसलाई दिएका प्रसस्त अँध्याराहरू लुकेेका छन् । अँध्यारोहरूको ठूलो सङ्ग्रह हो यतिबेला उसभित्र भेटिएको उज्यालो ।
र यही उज्यालो उसको प्राप्ति हो ।
http://www.nayapatrika.net/newsportal/middle_page/15973.html
काठमाडौं/ अनमोलमणि पौडेलको कथा-संग्रह नीलिमा र गाढा अँध्यारो सुन्ने किताबका रूपमा बजारमा आएको छ । एक दर्जन कथा समेटिएको पुस्तकबाट पाँचवटा कथा सुन्ने किताबमा समावेश गरिएको र कथा सुन्न चाहनेका लागि अडियो स्वरूपमा तयार पारेको लेखकले जानकारी दिएका छन् । शनिबार साहित्यकारहरूले अडियोको सार्वजनिक गरेका हुन् ।
नीलिमा र गाढा अँध्यारो पढ्ने पुस्तक पहिले नै सार्वजनिक गरिएको थियो । कथा-संग्रहमा सुन्ने किताबका रूपमा आएको पहिलो भएको दाबी लेखकको छ । बेफुर्सदी मानिसका लागि पनि यो किताब निकै उपयोगी हुने लेखकको विश्वास रहेको छ । सुन्ने किताबको परिकल्पना तथा कथावाचन अच्युत घिमिरेले गरेका छन् । यसको मूल्य एक सय २५ रुपैयाँ राखिएको छ । दृष्टि गुमाएकालाई भने निःशुल्क दिने बताएका छन् । सुन्ने किताब सार्वजनिक कार्यक्रममा साहित्यकार प्रा.गोविन्दराज भट्टराईले कथा-संग्रह ज्यादै नयाँ ढंगले आएको र यसले नयाँ मानसिकता बोकेको बताए । नीलिमा र गाढा अँध्यारो कथा संग्रहको विद्युतीय किताब नेपालका लागि उदाहरणीय बनेको बताए ।
THT Online
KATHMANDU: The audio version of Neelima Ra Gaadha Andhyaaro, a collection of short stories by Anamolmani Paudel, was released here in the Capital on Saturday.
The 74-minute-long “audio book” consists of five stories selected from the print version. There are 12 stories in the print version.
Litterateurs Dr. Govinda Raj Bhattarai, Dr. Bishnu Bibhu Ghimire, Prateek Dhakal, Krishna Dharabasi and Hemanta jointly released the book amid a function today.
Earlier, BP Koirala’s Jail Journal, Diamond Shumsher Rana’s Seto Bagh and Karna Shakya’s Soch were recorded and publicised in audio version.
Achyut Ghimire has recited the stories.
According to Paudel, this is the first time that Nepali stories have been published in audio format.
नेपाली कथाको स्वाद लिन पल्केकाहरूले बीपी कोइराला, गुरुप्रसाद मैनाली, धु्रवचन्द्र गौतमहरूको नाम छुटाउँदैनन् । पद्मावती सिंह, नारायण ढकाल, नयनराज पाण्डे आदि अघिल्लो सशक्त पुस्ताको बिँडो थाम्दैछन् भन्नेहरू गलत होइनन् । अहिले आएर संख्यात्मक रूपमा धेरै पुस्तक निकाल्नु, कपाल फुल्नु र आफ्नै प्रचारमा कस्िसनु मात्रै साहित्यकारमा दरनिुको प्रमाण होइन भन्ने नजिर बनेका छन् युवा कथाकार अनमोलमणि । पछिल्लो पुस्ता बेकम्मा भयो, रचनामा स्तर खोइ ? भनेर गनगन गर्ने स्वनामधन्य टिप्पणीकारहरूलाई उनको एउटै संग्रह गतिलो जवाफ भएको छ ।
उमेर मात्र हेर्नेहरूले अनमोललाई केही वर्ष अध्ययन गर भनेर सुझाव दिनसक्छन् । एउटा संग्रह निकाल्दैमा औताउनु पर्दैन भन्नेहरू पनि भेटिएलान् । तर, भनेर के गर्नु, बिहानीले दिउँसोको संकेत दिइसक्यो । एउटै संग्रहले युवा पुस्तामा 'लिड' कथाकारको सशक्त संकेत दिइसक्यो । नेपाली समाजमा पुराना मूल्य, मान्यता र परम्पराले बर्जित गरेका कुराहरू सामान्य व्यवहारको विषय बनेका छन् । विकासको गति यति तीव्र हुने रहेछ कि नस्वीकारी धरै छैन । कोठामा आउन लागेको सांसारकि हावाको झोक्कालाई झ्यालमा बसेर रोक्न सकिने कुरै भएन । यस कुरालाई अनमोलले कथामार्फत व्यक्त गरेका छन् ।
२१औँ शताब्दीको प्रविधिले सास गइसकेको मानिसलाई बचाउनेबाहेक सबैथोक गरसिकेको छ । पुरुष गर्भवती भएको समाचार पनि अब भृकुटी तन्काउनुपर्ने विषय रहेन । त्यसैले जतिसुकै शास्त्रीय समालोचकले पनि अनमोलका विज्ञानमुखी कथालाई स्वीकार्ने कर परेको छ । एक दर्जन खँदिला कथा भएको संग्रहको न्वारान नीलिमा र गाढा अँध्यारोबाट गरएिको छ । जुन कथाबाट शीर्षक राखे पनि सुहाउँथ्यो भन्ने पाठकको राय आएछ भने अन्यथा हुँदैन । यो किन पनि भने, सबै कथा पुराना ढर्राबाट मुक्त छन् । बदलिँदो परविेश र मानिसको चेतनामा आएको फरकपन कथाकारले समेटेका छन् ।
सबै कथा पढेपछि कथाकारले कहीँकतै नारी जातिलाई सम्मानजनक अपमान गरेका हुन् कि अपमानजनक सम्मान ? भन्ने प्रश्न गर्न मन लाग्छ । यसको जवाफ आगामी कथाहरूमा दिऊन् अनमोलले ।
http://www.ekantipur.com/nepal/news/news-detail.php?news_id=384
OCT 23 - Anamolmani Paudel, a journalist by vocation and littérateur by volition, has emerged with his first short story collection Neelima Ra Gaadha Andhyaro. This slim book contains a dozen short stories that revolve around urban life, love, trauma and the disorder of war, science, and cyber culture. But the most overarching element that encompasses these stories is conflict. There is conflict between tradition and modernity, between scientific invention (particularly test tube babies and cloning) and human emotions. Love is the recurring theme in Paudel’s stories.
The stories are mostly set in a thinly-veiled Kathmandu, and Paudel beautifully captures the sounds and sights, colour, and character of urban life. The language is simple yet very evocative. The first story titled Test-Tube Baby Ra Meri Premika, like several stories in this collection, is experimental. In it, he has not only introduced cyber culture in Nepali literature but also questions the encroachment of science in the realm of human relations. The narrator of the story comes across a chat mate in MSN Messenger. The chat mate turns out to be a test-tube baby. After his parents’ (both university professors) disagreement on bearing kids leads to their divorce, he was conceived in another woman’s body. His mother, in a letter which the central character sends to the narrator as an email attachment, explains that as a modern woman she wanted to exploit science’s advancement, i.e. she didn’t want to be impregnated. As a result of this, the chat mate is a test-tube baby. He laments the decay of humanity. Bordering on science fiction, this story with the details of semen banks, vaginal plastic surgery, and the buying and selling of sperm and ovum at times sounds morbid.
In Peeda Nayak, a young man narrates his love story that unfolds in the backdrop of an old campus building. Eventually the lovers part ways. The storytelling technique of this story is similar to the first one. The writer’s obsession with the foetus is repeated in another story titled Anuttarit. After the death of his mother, the protagonist’s foetus is transplanted in his 18-year-old sister’s womb. The unnamed central character is in dilemma: shall I call her a mother or a sister?
The title story Neelima Ra Gaadha Andhyaro revolves around Padam and Neelima. A long time after their separation, Padam calls up Neelima and tries to rekindle the olden days. But the girl turns out to be his former beloved’s clone. This story also has hints of meta-fiction with the mention of Kumar Nagarkoti, the seasoned Nepali fiction writer who is an inspiration to Paudel, who has confessed to Nagarkoti’s influence in his introduction.
The stories depict love lost, love regained, sadness, loneliness, consequences of war, crisis in human bond, and struggle between scientific innovations and human emotions. The author seems to suggest that science’s triumph is a loss of emotion.
Ustai too is an experimental take where Ibsen’s Nora (of A Doll’s House fame) and Nepal’s iconoclastic Charitraheen Chelis are invoked with equal aplomb. This story basically talks about suppression, exploitation, and marginalisation of women in our society. Zebra Cross Ma Ubhiyera deals with the consequences of Maoist conflict. Cynthia is a former Maoist combatant and a lector at the psychology department of a university. The story is told in flashback, and is about her fleeing the cantonment when a Maoist comrade rapes her, and her subsequent post-traumatic disorder. Cynthia leaves the mental ward of the hospital. This story is poignant, but it could have been better had the author delved deeper into the lives of the armed fighters and the internal conflicts in Maoist domain.
Though most of the stories provide glimpses into the characters’ small, private moments, some read like soliloquies. Take, for instance, the last story Carnation, Dhunwa Ra Timro Jhajhalko. Written in epistolary form; it reads more like a maudlin expression than a story.
Banki Prashnaharu is a fantasy, in which a headless man, in the backdrop of politically turbulent times, epitomises the Nepali everyman. Neelo Rumal Harayepachhi weaves a tale of love’s labour lost. There are some memorable lines and an abundance of details. But the stories are also marked by repetitions of phrases, metaphors, and similes, even descriptions.
Call me old-fashioned but I like the linear storytelling format with a well-constructed plot and clearly-drawn characters. I’m a big fan of O’ Henry-esque stories, especially a surprise ending. Seen from this viewpoint, Paudel’s stories are essentially in a formalist vein. And with a decidedly post-modernist leaning.
deepak.adhikari@gmail.com
यो कथासंग्रहको नामबाट यसभित्र रहेका कथा र तिनका विषयवस्तुबारे केही अनुमान गर्न सकिन्छ । 'नीलिमा' अर्थात् प्रेमको प्रतीक र 'गाढा अँध्यारो' अर्थात् प्रेमविरोधी अवस्था । अँध्यारोले जीवनको विरोध गर्छ, प्रेमको प्रतिपक्षमा बस्छ । अँध्यारोमा राम्रा काम हुँदैनन् । नकारात्मकता र विकृति अँध्यारोमा ज्यादा फस्टाउँछन् । संग्रह पढ्दै जाँदा उल्लिखित अनुमान सही सावित हुँदै जान्छ । कथाहरूमा जीवनका आशा, सम्भावना वा उज्याला पक्षहरू र संगति पराजित भएका छन्- निराशा, कुण्ठा, पाखण्ड, धोका, विसंगति र अँध्यारोको जित भएको छ । यसका अतिरिक्त कथाकार अनमोलमणिले कथाशिल्पमा उत्तरआधुनिकता र जादूमय यथार्थवादका छिटाहरू पनि पारेका छन् । नीलिमा र गाढा अँध्यारो कथासंग्रह सार्वजनिक भएको दुई दिनपछि अनमोलमणिले मलाई भनेका थिए- 'के मेरा कथाहरू नेपाली कथासाहित्यमा टिकाउ होलान् ? यसमा रहेका गुणभन्दा पनि कमजोरीका बारेमा जान्न उत्सुक छु ।' थोरै लेखकमात्रै आफ्नो कमजोरी बाहिर आओस् भन्ने चाहन्छन् । नीलिमा र गाढा अँध्यारोलाई पटकपटक पढेर मैले उनका कमजोरी खोज्ने प्रयास गरे । सामान्य वा झिनामसिना व्याकरणगत त्रुटि वा प्राविधिक गल्तीबाहेक अरू केही पाउन नसकेपछि मलाई कमजोरी खोज्नु पनि एउटा अर्को 'कमजोरी' झैं लागिरहेछ ।
पुस्तक पढिसकेपछि केही कथाले मलाई बेस्सरी रन्थनाएका छन् । विशेषतः पहिलो कथा 'टेस्टट्युब बेबी र मेरी प्रेमिका' र संग्रहको सबैभन्दा लामो कथा 'उस्तै' ले । र, तिनले केही प्रश्नहरू पनि मेरा मानसपटलमा जन्माइरहेछन्- के कुनै पनि लेखकले लेखेका सबै रचना अमर हुन्छन् ? समयको बहावसँगै तिनलाई पाठकहरूले बिर्संदैनन् ? एउटा लेखक बाँच्नका निम्ति कतिवटा उत्कृष्ट रचना लेख्नुपर्छ ? कुनै एउटा स्तरीय साहित्य सदाकालका निम्ति, सबै उमेर समूह, सबै वर्ग, जातजाति, शिक्षा वा चेतना भएका पाठकका लागि उत्तिकै पि्रय हुन्छ ? उल्लिखित सबै प्रश्नका जवाफ मसँग छैनन् र यस संग्रहका कथाहरूले पनि ती प्रश्नहरूको पूर्ण जवाफ दिन सक्दैनन् । तर अनमोलका एक दर्जन कथा संगृहित पुस्तक पढेपछि मलाई भन्न गाह्रो परेन- सबै रचना उही स्तरका र उसैगरी मन हल्लाउने शक्तियुक्त हुँदैनन् । यो तथ्य उसैगरी हरेक लेखकमा लागू हुन्छ । यद्यपि, एक सय आठ पृष्ठको यो कथासंग्रह पढ्न बसेपछि नटुंग्याई उठ्न कसैले पनि सक्नेछैन र एउटा लेखकको सबैभन्दा ठूलो क्षमता वा शक्ति भनेको त्यही नै हो । पहिलो कथा 'टेस्टट्युब बेबी र मेरी प्रेमिका' ज्यादा वर्णनात्मक छ । विज्ञानले आक्रान्त पुस्ताको कथा हो यो । यद्यपि, नेपाली समाज बनोटको पृष्ठभूमिलाई हेर्ने हो भने मुलुकको कुनै भेग सिटामोल र जीवनजल -नुन-चिनी-पानी) नपाएर आक्रान्त छ भने सोही नक्साभित्रको कुनै क्षेत्र विज्ञानको चरम उन्नतिले मन कुँडिएको पीडा पोखिरहेछ । यी दुवै क्षण एउटा चरम विसंगतियुक्त समयका चित्र हुन् । यो कथा मान्छेहरू मनहीन बन्दै गएको, क्रमशः जटिल बन्दै गएको मानवजीवन, आधुनिकताका नाममा चरम यान्त्रिक र कृत्रिम बन्दै गएको अवस्थाको सशक्त चित्र हो- प्रकृति र विज्ञानको द्वन्द्व पनि हो यो कथा । यो कथाले भन्छ- वर्तमान समयका मान्छेसित प्रेम छ- मुटु छैन, नाता छ- स्नेह र जिम्मेवारी छैन, जीवन छ- भावुकता छैन, सम्बन्ध छ- न्यानो छैन । पहिलो कथासँग यस संग्रहका अन्य कथाहरूले पनि कुनै न कुनै रूपमा सम्बन्ध राखेका छन् अथवा लगभग उस्तैउस्तै सेरोफेरोमा घुमेका छन् । हरेक कथाको अन्त्य पीडादायी छ । दोस्रो कथा 'पीडा-नायक' मान्छेभित्र व्याप्त अविश्वासको चित्र हो भने 'अनुत्तरित' ले परिचयहीन-नाताहीन वा टुहुरो सम्बन्धलाई उजागर गरेको छ । कहिल्यै बल्न नपाएको जिन्दगीको बाटोको हरियो बत्ती र पारी वा गन्तव्य छुन नपाएको हाम्रो समयको मान्छेको भोगाइ हो 'जेब्राक्रसमा उभिएर' कथा । मन असाध्यै पुलकित भएका बखत साटिएका प्रेमका चिनु हराउनु, शरीर छल्लिनु, जीवनको उत्तरार्द्धसम्म पनि नपाउनु वा पाए पनि अर्कै थोक भएर आउनुको दुःख हो 'नीलो रूमाल हराएपछि' कथा ।
सापटी टाउको अर्थात् परिचय लिएर अर्थहीन बाँच्न विवश मान्छे प्रस्तुत भएको छ 'बाँकी प्रश्नहरू' मा । वर्तमान समयको सबैभन्दा दर्दनाक कथा बोकेको छ संग्रहको लामो कथा 'उस्तै' ले । कसैसँग पनि नजोडिएको आफ्नो छुट्टै परिचय खोज्न हिँडेका नोराहरू कतै हराएका छन् र पर्याप्त खराब कार्य नगरेकोमा एक पात्रले आलोचित हुनुपरेको छ । प्रेमिकाका नाममा कविता लेख्ने पदम एक्लिएको छ- संग्रहको शीर्षक कथा 'नीलिमा र गाढा अँध्यारो' मा । फूल, संगीत, सुन्दरता, केटाकेटी, पुस्तक मन नपर्ने नाममात्रको मान्छेको कथा हो 'सहर-यात्रा' । अब प्रेम गर्न वा बिहा गर्न मध्यस्थकर्ताको काम कम्प्युटरले गरिदिन्छ- कम्प्युटरले नै मान्छेभित्रको प्रेमको मात्रा जाँचिदिन्छ र नम्बर दिन्छ वा पास-फेल भनिदिन्छ । तर कालान्तरमा त्यसको नतिजा भोग्न कुनै एउटा मनयुक्त मान्छे नै बाध्य हुन्छ- 'यथावत्' कथाभित्रको कथा यस्तो छ । एघारौं कथा 'अकारण' ले उतारेको आँसुका घाउहरू एउटा वियोगान्त कविताजस्तो छ । संग्रहको अन्तिम कथा 'कार्नेसन, धूवाँ र तिम्रो झझल्को' एउटा निजात्मक निबन्ध बन्न पुगेको छ । यसमा कथातत्त्वभन्दा निबन्ध तत्त्व बढी हावी हुन पुगेको छ । निबन्धजस्तै भए पनि यो कथाले पनि अँध्यारोकै बयान गरेको छ ।
उल्लिखित नमीठा विशेषणहरूले दुनियाँभरका मान्छेहरू क्रमशः मेसिनमा परिणत हुँदै गएका, जीवनशैलीभित्र पाखण्ड र अस्वाभाविकताले प्रश्रय पाएको, प्रेमहरू बिकाउ वस्तुमा परिणत भएको र भत्किएका आस्थाहरू, संस्कृतिभञ्जनको चरम अवस्थाले समाज विकृत बनाएको प्रमाण दिएको छ । वास्तवमा अनमोल स्वयम्मा एउटा कथा हो- यथार्थ कथा । कथापूर्व रहेको 'आफ्नै कथा' को ४४ हरफसम्म अनमोलले आफ्नो कथालाई निर्वस्त्र उतारेका छन् । त्यसपछिका हरफहरू औपचारिक । त्यही ४४ हरफ नै अनमोल हो- उनी उभिएको जमिन हो, ती हरफहरू अहिले अपूर्ण छन्, तिनलाई नढाँटी लेख्दा अनमोलले आफ्नो जमिनको कथा, परिवेश र भोगाइको कथा लेखेको हुनेछ र कालान्तरमा त्यो कथा हामी सबैको आफ्नो कथा हुनेछ- नेपाली कथा साहित्यको अमर कथा हुनेछ ।
यो संग्रहमा पाठकले विभिन्न स्वादका कथा पाउँदैनन् । कुनै पनि एउटै पुस्तकमार्फत विविध स्वादका कथा दिनसकेमा विभिन्न खालका पाठक आकषिर्त हुन्छन् । यसबारे अनमोल सचेत हुनैपर्छ ।
किताब : नीलिमा र गाढा अँध्यारो
विधा : कथा-संग्रह
लेखक : अनमोलमणि
प्रकाशक : ओरिएन्टल पब्लिकेसन
संस्करण : पहिलो, २०६६
फुटकर रूपमा अनमोलमणिका कथा पढिएकै हो । लघुकथा, कविता लेखनमा निकै राम्रा दरिएका यिनका कथा थोक रूपमा पढेको चाहिँ पहिलोपटक हो । साइबरजगत् पसाएर लेखेका अनमोलका यस संग्रहका कथाले मानवीय संवेदना, सम्बन्ध र दुःखका कुरा एकैपटक बोल्छन् ।
अनमोलमणि आफ्ना कथाका संख्या बढाउनपट्टि उति लागेनन्, बरू राम्रा कथा दिनतिर ध्यान दिए । बिस्तारै, रोकिएर लेखे । ६ वर्षमा एक दर्जनमात्र कथा लेखे । यस संग्रहमा देखिएका अनमोलका कथाले बदलिँदो समाज र विज्ञानका चमत्कारलाई अँगालो हालेका छन् । किताबमा भएका कथा प्रभावशाली लाग्छन् । यसको शीर्ष कथा नीलिमा र गाढा अँध्यारो निकै प्रभावशाली प्रयोगवादी कथा हो । शीर्ष कथा पनि संग्रहको पहिलो टेस्ट्युब बेबी र मेरी प्रमिकाजस्तै भर्चुअल रियालिटीमा आधारित कथा हो । संग्रहको पहिलो कथामा लेखक भन्छन्- 'तिमीलाई थाहा छ ? अब सहरका क्लिनिकहरूमा दूध वा तेलका ट्यांकीजस्ता वीर्यका ट्यांकीहरू राखिनेछन् । सहरका डाक्टरहरू वीर्य बेचेको पैसामाथि सुत्नेछन् । वीर्य बेच्ने पुरुषहरू शिथिल भएर कालोपत्रे सडकमा मधुरो छाया हेर्दै लठक-लठक शिथिल हिँड्नेछन् ।' यस कथामा लेखकको विश्वव्यापीकरण र साइबर संस्कृतिप्रतिको दृष्टिकोण मिसिएको छ । टेस्ट्युब छोरोसँगको संवाद र साइबर जीवन उनको कथामा देखिन्छ । त्यो कथा एउटा संवेदनशील समाजको प्रतिविम्ब हो । प्रसव-वेदना सहन नसक्ने आमाहरूको वर्णन पनि हो यो कथा ।
यो शताब्दीमा भएका प्रयोगले मरिसकेको मान्छे बचाउनेबाहेक सबै गरेको छ । तिनै प्रयोगहरूको प्रतिविम्ब हो उनका कथा । कार्नेसन्, धुवाँ र तिम्रो झझल्को, पीडा-नायक, रुमाल हराएपछिजस्ता प्रेमका कथामा उनले नौलो प्रयोग गर्न खोजेका छन् । गि्रकमा पाइने कार्नेसन फूलको प्रसंग, पशुपतिपरिसरमा अन्तिम समयको पर्खाइ, भोटाहिटीको पसलमा भेटिएको बालसुलभता पनि कार्नेसन्, धुवाँ र तिम्रो झझल्को कथामा उनेका छन् । सहर-यात्रा र जेब्राक्रसमा उभिएर कथामा अन्य कथामा पाइएजस्तै माओवादी छापामारलाई नै विषयवस्तु बनाइएको छ, जुन नयाँ प्रयोग होइन । कथामा पाइएका सम्बन्धविच्छेद, लगन जुरेकोजस्ता प्रसंगले पाठक अलमलमा पर्न सक्छन् ।
कतै यस्तो लाग्छ, अनमोलका कथाहरूले अहिलेको नेपालको यर्थाथ खिच्छन् । नारीले गरेको सामाजिक विद्रोह पनि कथामा देखाइएको छ । बदलिँदो परिवेश र मानिसको चेतनामा आएको फरकपन पनि कथामा पाइन्छ । कतै-कतै लेखकले कल्पनासँगको उडान पनि गजबले भरेका छन् । अनमोलमणि प्रयोग रुचाउने युवा कथाकार हुन् भन्न करै लाग्छ । कथाहरू नौला र पठनीय छन् । उनका कथामा पुरानो समाज कतै छेकिँदै गएको हो कि झै लाग्छ । कथामा यन्त्रले शासन गरिरहेको, नौलो परिवेश र भूगोल देखिन्छ । कतै यति प्रयोग भएका छन् कि पाठकले जबजरस्ती पचाउनुपर्ने हुन्छ । आख्यान रुचाउने नेपाली पाठकले यस किताबलाई पढ्नेछन् ।
del.icio.us | 
Diggअनमोलमणि पौडेलको कथासङ्ग्रह नीलिमा र गाढा अँध्यारो पढेँ। नेपाली साहित्यको उत्तरआधुनिकता तर्फको सम्मोहनले म तानिएँ।
पहिलो कथा टेस्टट्युब बेबी र मेरी प्रेमिका' अति यथार्थवादी लाग्यो। यौनको चरम रूप पाइने यस कथामा वैज्ञानिक आविष्कारको दुरुपयोगप्रति चरम व्यङ्ग्य पाइन्छ। यस कथामा वैज्ञानिक आविष्कारले गरेको चमत्कार तथा यसले सिर्जेको जटिलता व्यक्तिएको छ। टुङ्ग्याइ सटीक छ। कथा स्तरीय छ। यस कथामा 'असक्षम' जस्तो अशुद्ध तथा 'प्रोफेस' जस्तो अनेपाली प्रयोग पाइन्छ। लिङ्गगत विचलन पाइन्छ।
'पीडानायक' मा मन्दिरहरू प्रेमको अखाडा बन्ने गरेको यथार्थता पाइन्छ । विसङ्गतिवादको झल्को पाइने यस कथामा 'लेउ लागेको पोखरी', 'खुँडे जून' जस्ता प्राकृतिक तथा सुन्दर बिम्ब प्रयोग भएका पाइन्छन् भने 'लती' जस्तो शब्द निर्माण पनि गरिएको पाइन्छ। अङ्ग्रेजी शब्द 'मास्टर' शब्दको प्रयोग पाइन्छ। हिन्दीप्रभावित वाक्यको प्रयोग पाइन्छ। पर्यावरणबाट स्थिति वा घटनाको सङ्केत गर्ने क्रम देखिन्छ। कवितात्मक शैलीको प्रयोगले कथा सुन्दर भएको छ।
'अनुत्तरित' कथामा विज्ञानले उत्पन्न गरेको जटिलताप्रति प्रश्न र व्यङ्ग्य छ। यस कथामा अस्तित्ववाद तथा विसङ्गतिवादको प्रभाव पाइन्छ।
'जेब्राक्रसमा उभिएर' मा द्वन्द्वकालको यथार्थ चित्रण पाइन्छ। द्वन्द्वको नियतको स्पष्टता पाइने यस कथामा फ्ल्यासब्याकमा द्वन्द्वकालीन अपराधको लघुवृत्तचित्र हेर्न पाइन्छ। वर्णविन्यासगत त्रुटि तथा लिङ्गगत विचलन पाइने यस कथामा मुद्रणत्रुटि पनि पाइन्छ। अप्रचलित शब्द 'राँटा' को प्रयोग भेटिन्छ। कथा स्तरीय छ।
'नीलो रुमाल हराएपछि' मायावादी कथा हो। यसमा दार्शनिकता छ। प्रतीकहरू प्रयोग गरिएको यस कथामा सम्बन्ध बिग्रनुलाई 'रुमाल हराउनु' र गहिराइलाई 'नीलो दह' जस्ता सुन्दर प्रतीकले सिँगारिएको छ। अनेपाली 'पिङ्क' शब्द प्रयोग भएको छ भने वर्णविन्यासगत तथा मुद्रणत्रुटि पनि छन्।
'बाँकी प्रश्नहरू' कथामा भोकले स्मरणशक्तिसमेत गुमाउने मानिसक संवेदना जो कोहीले बुझ्न नसक्ने यथार्थता व्यक्त भएको छ। यस कथामा दरबार विवेकहीनहरुको अखाडा भएको भाव व्यक्त गरिएको छ। यसै गरी बुद्धिमानहरूका अगाडि बलशालीहरू डराउने यथार्थता व्यक्त भएको छ। प्रत्येक समस्याको समाधान र अवस्था बुझ्ने क्षमता प्रहरीसँग नहुने भाव व्यक्त गरिएको छ। स्वाभिमानिताको भावसमेत वहन गरेको यो कथा स्वैरकल्पनाले सुन्दर बनेको छ।
'सहरयात्रा' कथामा माओवादीको सक्कली रूपको उद्घाटन गरिएको छ। अनेपाली 'भागारेभाग' शब्दको प्रयोग भएको छ।
'उस्तै' नारीवादी कथा हो। यस कथामा नारी सौन्दर्यको पारख गरिएको पाइन्छ। नारीको अस्तित्व तथा मौलिक पहिचानको खोजी गरिएको पाइन्छ। स्वच्छन्दताको वकालत पाइन्छ। आन्दोलनकारीहरूको सम्झौतावादी प्रवृत्ति तथा नेपालीहरूको फुटवादी प्रवृत्तिप्रति तीक्ष्ण व्यङ्ग्य पाइन्छ। अस्तित्ववादी तथा विसङ्गतिवादी प्रवृत्ति पाइने यो कथा विनिर्माणले उत्तरआधुनिक बनेको छ। उपजीव्य स्रोतको पुनर्लेखन गरिएको छ। कथा लामो छ। वर्णविन्यासगत, मुद्रणत्रुटि तथा अनेपाली प्रयोग 'इमोसनल ब्ल्याकमेल' पाइने यस कथामा आदरगत विचलन पनि पाइन्छ। ज्ञानतावश वा अज्ञानतावश एक अनुच्छेद पुनरावृत्त भएको छ। प्रतीकको प्रयोग भएको छ। कथा स्तरीय छ।
'नीलिमा र गाढा अँध्यारो' मा विज्ञानको चमत्कार तथा त्यसले सिर्जेको भ्रमको व्यक्तीकरण छ। यस कथामा कताकता कथाकारको नामिक मोह व्यक्त भएको छ। भाषिक प्रयोगमा शब्दान्तर पाइन्छ। 'आभास' हुनुपर्ने ठाउँमा 'आवास' पर्न गएको छ।
'यथावत्' कथामा यन्त्रप्रतिको भरोसामा प्रश्नचिह्न लगाइएको छ। यन्त्रले वस्तुतथ्य मात्र बताउन सक्ने तर हार्दिकजस्ता केही पक्ष अप्रकट नै रहने यथाथर्ता औँल्याइएको छ। नारी सौन्दर्यको पारख गरिएको छ भने आधुनिक ठान्ने नारीहरूको पतिफेरुवा प्रवृत्तिको प्रकटीकरण गरिएको छ। ग्यालिलियो चन्द्रमामा पुगेको तथ्यगत असङ्गति तथा मुद्रणत्रुटि पाइन्छ। यसै गरी विवाह गर्नुअघि केटाकेटी दुवैले एकले अर्कालाई बुझ्ने चेष्टा गर्नुपर्ने सन्देश दिन खोजिएको छ।
'कार्नेसन, धुवाँ र तिम्रो झझल्को' उपजीव्य स्रोतको आंशिक प्रयोग भएको कथा हो। यस कथामा हतियारप्रतिको विमोह प्रकट भएको छ ।
कतिपय कथाहरू उत्तरआधुनिक छन् , कतिपय स्तरीय छन् र अझ कतिपयमा कसरमसर पनि छन्।
अनमोलका कथाहरू नेपाली युवा पुस्तामा नाक ठड्याउन मिल्ने कथाहरू हुन्। कथाकार भाषिक प्रयोगप्रति सचेत छन् र पनि अझ आवश्यकता छ परिष्कारको ।
यस साईटमा यो रचना प्रविष्ट गरिएको मिति : Monday, April 12, 2010, 9:42 am
प्रिन्ट
ईमेल
सम्पादकलाई चिट्ठी
Post new comment